Bạn có thể đã nghe nói rằng việc thêm thực vật thủy sinh vào hồ cá nước ngọt là rất tốt, vì chúng sẽ giúp giải quyết vấn đề về tảo. Nhưng tại sao?
Thực vật thủy sinh hấp chất dinh dưỡng từ nước để phát triển, như Nitrat. Phương pháp khử Nitrat này không chỉ giúp giảm số lượng dinh dưỡng dư thừa trong nước mà còn cung cấp thêm Oxy cho cá và động vật không xương sống.
Thực vật thủy sinh và Chu trình Nitơ
Tất cả các cây thủy sinh đều cần chất dinh dưỡng. Ba chất dinh dưỡng chính bao gồm Nitơ (N), Phốt pho (P) và Kali (K), hay còn gọi là chất dinh dưỡng đa lượng. Song song đó chúng cũng cần các chất dinh dưỡng thứ cấp (vi lượng) như Canxi (Ca), Magiê (Mg), Lưu huỳnh (S),…
Mỗi chất dinh dưỡng đều có chức năng riêng nhưng đều để thúc đẩy tăng trưởng, sức sống tổng thể và sinh sôi. Nhưng làm thế nào để thực vật có được những chất dinh dưỡng này?
Thực vật sử dụng quá trình quang hợp để làm thức ăn, chuyển Carbon Dioxide, nước và ánh sáng thành Oxy và đường (Glucose). Chúng sử dụng rễ và các khu vực chuyên biệt khác để hấp thụ và chuyển các chất dinh dưỡng bổ sung cần thiết cho các quá trình này.
Hầu hết các loại cây trồng trên cạn hoặc trong chậu đều lấy các chất dinh dưỡng này từ đất qua rễ của chúng, đó là lý do tại sao nông dân bón phân cho đất của họ; cùng một ý tưởng truyền sang mô hình thủy sinh!
Các cây thủy sinh sẽ hấp thụ và sử dụng các phế thải từ cá và động vật không xương sống của bạn bỏ qua. Do đó, chúng đôi khi được sử dụng để hỗ trợ cho chu trình Nito và tạo môi trường tự nhiên cho cá của bạn.
Thực vật có tạo ra chu trình Nitơ trong hồ thủy sinh không?
Thực vật sẽ không thể bắt đầu một chu trình trong hồ cá, nhưng chúng thường sẽ giúp đẩy nhanh quá trình đó khi cây sử dụng những chất thải để phát triển.
Về mặt lý thuyết, nếu bổ sung đủ cây thủy sinh vào hồ, khả năng hút chất thải sẽ nhanh hơn khả năng khử Amoniac, Nitrit và Nitrat.
Đây được gọi là một chu trình thầm lặng và là một quá trình sinh học tự nhiên. Việc chuyển đổi Amoniac thành Nitrit rồi thành Nitrat bởi vi khuẩn có lợi không thể nhìn thấy, nhưng chu kỳ sinh học vẫn đang diễn ra.
Có thể khá khó hiểu khi xem và khó biết chính xác khi nào chu trình Nito tự nhiên hoàn thành.
Bằng cách này, những người chơi thủy sinh chuyên nghiệp sẽ thiết lập nhanh một hồ dày đặc thủy sinh và đưa cá vào, miễn là lượng sinh vật ít hơn tốc độ cây thủy sinh sử dụng chất thải từ cá (cộng thêm những lần thay nước bổ sung mỗi tuần), để cho chu trình được đảm bảo an toàn hơn.
Ngoài ra, những người chơi thủy sinh không có nhiều thời gian để chăm sóc hay kinh tế ổn định để sử dụng các phụ kiện thủy sinh cao cấp thì họ có thể thiết lập một hồ cá với các loại cây bằng phương pháp Walstad, một hệ sinh thái khép kín mà không cần đến bộ lọc bên ngoài.
Thực vật thủy sinh loại bỏ Nitrat như thế nào?
Nói một cách dễ hiểu thì khi có nhiều Nitrat, thực vật thủy sinh sẽ phát triển nhiều hơn thông qua quá trình quang hợp.
Nitrat được sử dụng để sản xuất axit amin, “xương sống” của protein. Những protein này có thể được sử dụng cho các quá trình trao đổi chất hoặc lưu trữ đường và các loại “thực phẩm” khác trong cây.
Nitrat cũng cần thiết cho việc sản xuất chất diệp lục tự nhiên, là những sắc tố thu nhận năng lượng Mặt trời. Nếu không có nitrat, việc sản xuất chất diệp lục giảm và có thể gây ra vàng hay nâu lá.
Như đã nói trước đây, thực vật cũng sử dụng amoniac, amoni và nitrit cho các quá trình sinh lý khác.
Mặc dù việc có nhiều nitrat trong hồ thì sự phát triển của thủy sinh sẽ xảy ra “quyết liệt”, nhưng nó cũng có thể gây bùng phát tảo. Như chúng ta sẽ thảo luận, tảo phát triển mạnh mẽ ở những vùng nước có mức dinh dưỡng cao và thấp.
Chất dinh dưỡng đầu vào cần được cân bằng với chất dinh dưỡng đầu ra để giữ cho sự phát triển ổn định. Tìm kiếm sự cân bằng phù hợp giữa thực vật và cá là chìa khóa cho một hồ thủy sinh hoàn hảo. Thay nước cũng nên được thực hiện khi cần thiết.
Mức Nitrat lý tưởng cho hồ thủy sinh là bao nhiêu?
Mức Nitrat lý tưởng cho hồ thủy sinh là dưới 40ppm. Bất kỳ thông số nào khác cao hơn mức này đều có thể dẫn đến các vấn đề về tảo và gây rắc rối cho cá hay động vật không xương sống của bạn.
Có một sự cân bằng khó khăn giữa các chất dinh dưỡng, sinh vật và thực vật.
Thực vật cần chất dinh dưỡng để phát triển, nhưng nếu nhiều quá sẽ làm tảo phát triển, rồi tấn công ngược lại thực vật, làm cho chúng còi cọc. Tảo phát triển mạnh nhờ ba thứ: Nitrat, Photphat và ánh sáng.
Vì hầu hết các loài tảo phát triển nhanh hơn so với thực vật thủy sinh, các chất dinh dưỡng dư thừa có thể dẫn đến sự phát triển không mong muốn của tảo. Mặt khác, hàm lượng dinh dưỡng thấp cũng có thể khiến tảo phát triển, nhưng thực vật lại kém phát triển.
Bạn cần thường xuyên cho cá ăn và thả đủ số lượng cá để nguồn dinh dưỡng đầu vào được cấp liên tục cho hệ thống. Thay nước có thể nhanh chóng loại bỏ một lượng lớn Nitrat trong hồ và điều cần thiết là phải biết cách thay nước.
Không nên để nồng độ Nitrat giảm xuống 10ppm trong hồ thủy sinh có cây trồng. Điều này gây cản trở sự phát triển của thực vật, thu hút các loài tảo phát triển và gây ngạt cho thực vật.
Tóm lại, bạn nên giữ mức Nitrat trong hồ trong khoảng 10 – 40ppm. Nếu “nguồn dinh dưỡng đầu vào” của bạn ít hơn lượng đang sử dụng, bạn nên thêm phân nước vào để giúp cây phát triển đầy đủ hơn.
Các loại thực vật nước giúp loại bỏ Nitrat tốt nhất
Mặc dù tất cả các loài thực vật thủy sinh đều cần Nitrat để phát triển, nhưng có một số loài “sử dụng” Nitrat nhanh hơn những loài khác.
Nếu bạn có một hồ thủy sinh lớn, và bạn ít có thời gian để thay nước thường xuyên, thì có một số loài thực vật thủy sinh có thể sẽ có lợi cho bạn.
Duckweed (Lemnoideae subfamily) – Bèo tấm
Bèo tấm là một loại thực vật thủy sinh một lá mầm nổi tiếng, chúng thường được tìm thấy trên các hồ, ao nước chảy chậm và thậm chí cả những con sông nhỏ với lưu lượng nước thấp.
Bèo tấm sinh sôi nảy nở “rất dữ dằn” và hầu hết người chơi thủy sinh đều cho rằng nó là một loại cỏ dại khủng khiếp. Đến nỗi một số người chơi từ chối để loại bèo này trong hồ, điều đó có thể may mắn cho họ.
Loài thực vật này sống tốt dưới hầu hết các cường độ ánh sáng, mặc dù cường độ cao có thể làm cháy cây do ở gần đèn. Trong vòng vài tuần, bèo tấm có thể sinh sản và bao phủ toàn bộ bề mặt hồ, gây tình trạng thiếu ánh sáng cho cây và các loài cá ăn đáy.
Mặc dù điều này rất tốt cho việc loại bỏ chất dinh dưỡng, nhưng nó hạn chế cho việc trao đổi khí và sự chiếu sáng vào phần còn lại của hồ. Tuy nhiên, chúng là nơi sinh sản tuyệt vời của nhiều loài cá.
Điều thú vị là loài thực vật này có nhiều lợi ích về mặt công nghệ sinh học và đang được thu hoạch trên quy mô lớn để phục vụ việc nghiên cứu một nguồn thực phẩm tiềm năng cho con người.
Frogbit (Limnobium laevigatum)
Frogbit nhìn rất giống bèo tấm về hình dáng và khả năng hấp thụ Nitrat. Nhưng lá chúng có hình tròn và dày hơn. Chúng là loài cây chủ yếu phát triển bằng rễ, nên rễ chúng sẽ cực dài và hấp thụ các chất dinh dưỡng rất tốt! Chúng là loài thực vật thủy sinh thích hợp cho những hồ trung và lớn.
Frogbit là loài thực vật dễ phát triển, thậm chí là rất nhanh, chúng rất được ưa chuộng trong các hồ Biotope theo phong cách Amazon, do chúng có bộ rễ dài nên nhiều loài cá rất thích ẩn náu ở đó, nhưng bạn cần phải chăm sóc “bộ rễ” đó thường xuyên, vì nếu chúng quá dài sẽ làm ảnh hưởng đến đầu hút của bộ lọc.
Mặc khác, bèo Frogbit rất thích hợp cho người mới bắt đầu làm quen thủy sinh, chúng không cần bạn phải chăm sóc nhiều, chỉ cần bạn kiểm soát được bộ rễ của chúng.
Bèo Tượng (Pistia spp.)
Nếu bạn đang tìm kiếm một loại bèo khác hỗ trợ tốt việc loại bỏ Nitrat thì bạn nên xem xét bèo Tượng (Rau diếp nước), những chiếc lá dài của nó được Wildrium đánh giá là xử lý Nitrat tốt nhất hiện nay, và loại bèo này rất dễ tìm ở Việt Nam.
Loài thực vật thủy sinh này rất phổ biến, với vẻ ngoài mỏng manh, nhìn chúng rất giống với các ngọn rau diếp. Chúng có tốc độ phát triển nhanh, rễ chùm giúp cá con, cá nhỏ dễ dàng trú ẩn. Chúng là loài thực vật được người nuôi cá ưa chuộng cho các hồ ươm cá đẻ, cá con.
Rong đuôi chó cứng (Ceratophyllum demersum)
Rong đuôi chó hay còn có tên tiếng anh là Hornwort hoặc Coontail, là loại thực vật thủy sinh thân bụi, mọc rất nhanh, thường được tìm thấy ở các ao hồ nước ngọt. Loại cây này thường được cấm xuống nền, hoặc cột vào giá thể, nhưng chúng cũng phát triển tốt khi được thả trôi nổi ở mặt nước.
Chúng hấp thụ nhanh các chất dinh dưỡng dư thừa, nhưng cũng sẽ làm hạn chế ánh sáng chiếu xuống đáy hồ khi bạn không cắt tỉa hoặc kiểm soát tốt chúng.
Mặc khác, chúng là nơi trú ẩn rất tốt cho cá con, thậm chí các loài cá vàng rất thích chúng, vì chúng được xem như là một nguồn thức ăn tự nhiên.
Tốc độ phát triển nhanh của chúng khiến chúng trở thành một trong số ít các loài thực vật có thể “sống” cùng cá vàng, để làm nguồn thức ăn dự trữ cho cá vàng.
Thủy Cúc (Hygrophila difformis)
Nhiều người không thích Thủy Cúc, vì tốc độ phát triển và bộ rễ bám sâu vào đất của chúng, nhưng riêng tôi lại thích chúng, vì vẻ ngoài, lá răng cưa và khả năng cải thiện nguồn nước của chúng.
Điều thú vị về chúng là lá khi trưởng thành của chúng sẽ phụ thuộc vào nguồn ánh sáng và thông số nước, vì sẽ ảnh hưởng đến mô phát triển của chúng. Những hồ có ánh sáng tốt, lá chúng sẽ thon dài và có màu xanh sáng, còn nếu hồ có ánh sáng yếu, lá của chúng sẽ to hơn. Lá của chúng thường bị nhầm lẫn với cây Cần Trôi (Ceratopteris thalictroides).
Chúng được mọi người trồng trong hồ ở vị trí trung cảnh hoặc hậu cảnh. Thông thường chúng sẽ bị rữa lá khi được đưa vào môi trường mới, nhưng chúng sẽ nhanh chóng thích nghi. Đây là loài thủy sinh cứng cáp và phát triển nhanh, nếu không được cắt tỉa thường xuyên, chúng có khả năng lấn áp các loài thủy sinh khác xung quanh chúng.
Cây thủy sinh Anacharis (Elodea spp.)
Phải thừa nhận rằng Anacharis không phải là loài thực vật đẹp nhất trong danh sách này, nhưng nó là một bộ lọc nước tự nhiên rất hiệu quả, để loại bỏ các chất dinh dưỡng dư thừa trong nước. Nhưng chúng khá dễ tìm thấy trong các cửa hàng thủy sinh.
Loài cây có nguồn gốc Nam Mỹ này có thể trồng trong giá thể hoặc thả nổi. Cá vàng rất ưa thích loài cây này, vì chúng là nguồn thức ăn bổ sung tuyệt vời!
Đây là loài cây thích hợp cho những người mới hay muốn tiết kiệm chi phí ban đầu cho một hồ thủy sinh.
Cây thủy sinh Pathos (Epipremnum aureum)
Cây này không hoàn toàn là thực vật thủy sinh hoàn hảo trong danh sách này, nhưng chúng rất phù hợp để hỗ trợ loại bỏ Nitrat trong hồ thủy sinh. Ở Việt Nam, loài cây này thường có tên Trầu Bà.
Loài cây cứng cáp này sẽ trông rất thú vị khi chúng phát triển và “rũ” xuống thành hồ của bạn. Bạn có thể thực hiện điều này với thiết kế đơn giản là cấm chúng vào một số chỗ cố định ở mặt nước hồ, chúng sẽ phát triển tự nhiên rất đẹp.
Bạn sẽ phải cắt tỉa chúng thường xuyên hơn, vì loài cây này sẽ phát triển rất nhanh và chiếm nhiều diện tích hơn.
Các vấn đề với thực vật phát triển nhanh
Theo tính chất bắt cầu, thì khi cây sử dụng nhanh các chất dinh dưỡng thì cũng đồng nghĩa chúng cũng phát triển nhanh hơn các loài thực vật khác, nhưng chúng lại gây ra một số vấn đề về thiếu hụt dinh dưỡng.
Do đó, bạn phải suy nghĩ đến việc cung cấp đủ dinh dưỡng cho chúng phát triển, nếu hồ của bạn có tính thiếu dinh dưỡng. Bạn có thể tham khảo hai cách sau:
- Thêm cá vào hồ.
- Hoặc cung cấp thêm chất dinh dưỡng (Phân bón thủy sinh).
Phương pháp thêm cá vào hồ
Một trong các phương pháp để tăng chất dinh dưỡng tự nhiên cho hồ ít dưỡng, hay còn gọi là “Hệ thống sạch”, là bổ sung thêm cá hoặc động vật không xương sống, miễn kích thước hồ của bạn cho phép.
Đây là cách tự nhiên nhất để “nuôi cây” trong điều kiện ít dưỡng, hoặc hồ mới thiết lập. Thức ăn thừa hoặc chất thải của cá là một nguồn Nitrat tuyệt vời, nhưng bạn sẽ cần dọn dẹp nếu chúng quá tải.
Cá tạo ra rất nhiều chất thải, nhưng chúng chưa đủ để cải thiện dinh dưỡng cho hồ được trồng nhiều. Lúc này sẽ có hai trường hợp nữa: Cá của bạn sẽ sống không thoải mái hoặc nhanh quá tải chất dinh dưỡng trong hồ.
Bổ sung phân nước cấp thêm chất dinh dưỡng
Còn có một lựa chọn khác, tiên tiến hơn và tốn kém hơn là bổ sung phân nước vào hồ. Thoạt tiên bạn nghe điều này sẽ đáng sợ, vì có khá nhiều khái niệm mới để bạn làm quen, như phân nước, phân đa lượng, vi lượng,… Nhưng bạn yên tâm nhé, vì Wildrium đã có đủ các bài viết nói về các khái niệm này rồi, bạn chỉ cần tìm kiếm hoặc liên hệ với chúng tôi bất cứ lúc nào bạn cần sự trợ giúp.
Bạn sẽ cần phải hiểu rõ sự di chuyển của các chất dinh dưỡng trong toàn bộ hồ, từ cá sang thực vật. Sử dụng các thông tin này, để bạn thấy những loại dinh dưỡng nào cần dùng, tần suất và liều lượng sử dụng.
Ba lựa chọn dành cho bạn là phân bón lỏng, phân bón khô, hoặc phân bón rễ. Mỗi loại đều có ưu, khuyết điểm riêng. Nhưng loại phân bón dạng bột khô sẽ giúp bạn dễ kiểm soát thông số nước và ít tốn kém nhất về lâu dài.
